Fjárlagafrumvarp 2011

Fjármálaráðuneytið, fréttatilkynning nr. 24/2010

Helstu atriði fjárlagafrumvarps fyrir árið 2011

• Á árinu 2011 er stefnt að því að ná fram verulegan bata á afkomu ríkissjóðs. Halli ríkissjóðs (heildarjöfnuður) var áætlaður 216 mia. króna 2008 en verður komin í 36 mia 2011. Takist að ná fram þessum viðsnúningi er mikilvægum áfanga náð í að rétta halla ríkissjóðs eftir efnahagshrunið 2008. Jafnframt er það tryggt að ríkissjóður geti þá áfram staðið undir grunnþjónustu við samfélagið og velferðarkerfi.
• Gert er ráð fyrir 44 milljarða viðsnúningi í rekstri ríkissjóðs á árinu 2011. Farin verður blönduð leið aukinnar tekjuöflunar og samdráttar í útgjöldum. Í aðhaldsaðgerðum ríkisstjórnarinnar er leitast við af sem mesta megni að hlífa velferðarþjónustu og kjörum þeirra tekjulægstu.
• Á tekjuhliðinni er ekki um að ræða teljandi breytingar á helstu tekjustofnum. Engar aðgerðir í tekjustofnum á borð við tekjuskatt einstaklinga, virðiskaukaskatt og tryggingagjald.
• Gangi ríkisfjármálastefnan eftir verður að nokkrum árum liðnum unnt að verja rekstrarafgangi til þess að grynnka jafnt og þétt á skuldunum sem ríkissjóður hefur tekið á sig í kjölfar efnahagshrunsins.
• Þróun efnahagsmála á árinu 2009 var mun jákvæðari en fyrri spár sögðu til um. Minni samdráttur er í VLF en áður var spáð og lægri skuldabyrði en gert var ráð fyrir.  Vísbendingar eru um að efnahagsbatinn sé hafinn. Útlit er fyrir að á næsta ári taki hagkerfið vel við sér eftir þá djúpu lægð sem gekk yfir það í kjölfar fjármálakreppunnar.

Árangur í ríkisfjármálum

117 mia.kr. viðsnúningur í frumjöfnuði 2009-2011

*  192 ma.kr. tapaðar kröfur frátaldar í útgjöldum 2008
** 17,5 ma.kr. einskiptis Avens tekjur frátaldar í tekjum 2010

Stefnumörkun um jöfnuð í ríkisfjármálum er einn af hornsteinum efnahagsstefnu ríkisstjórnarinnar. Í því skyni hefur ríkisstjórnin sett sér markmið í ríkisfjármálum um endurreisn íslensks efnahagslífs. Þau voru útfærð nánar í sérstakri skýrslu um áætlun um jöfnuð í ríkisfjármálum á árunum 2009–2013 sem fjármálaráðherra lagði fyrir Alþingi í júní árið 2009.  Markmið ríkisstjórnarinnar og eitt meginverkefni hennar er að laga rekstur ríkisins að gjörbreyttum efnahagslegum raunveruleika. Í því felst óhjákvæmilega að grípa þarf til víðtækra ráðstafana.

Aðgerðir ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum á síðasta ári gera það að verkum að efnahagslífið nálgast nú jafnvægisstöðu eftir margra ára óstöðugleika og getur tekið að vaxa á nýjan leik á þeim grundvelli. Viðskiptahalli hefur snúist í afgang, verðbólga hefur hjaðnað mikið, stýrivextir lækkað jafnt og þétt, dregið hefur úr atvinnuleysi og það minna en spáð var á sama tíma og gengi krónunnar hefur styrkst talsvert. Samdráttur í landsframleiðslu hefur ekki verið eins mikill og áætlað var. Jafnframt hefur skuldsetning ríkissjóðs og þar með vaxtabyrði orðið minni en upphaflegar áætlanir gerðu ráð fyrir. Síðast en ekki síst, varð útkoma ríkisrekstrarins talsvert betri á árinu 2009 en búist hafði verið við þar sem tekjur ríkissjóðs urðu umtalsvert meiri en áætlanir gerðu ráð fyrir samhliða því að útgjaldamarkmið gengu fyllilega eftir. Árangur til þessa í að ná niður halla ríkissjóðs hefur því verið verulegur.

Vísbendingar eru um að efnahagsbatinn sé hafinn þótt eðlilega verði ennþá nokkur óvissa um framvinduna næstu misserin. Þróun efnahagsmála á árinu 2009 var mun jákvæðari en fyrri spár sögðu til um. Umskipti í frumjöfnuði ríkissjóðs frá árinu 2009 gætu verið orðin um 117 milljarðar kr. á næsta ári. Það er til marks um styrk tök á ríkisfjármálunum.

Bætt afkoma ríkissjóðs

Vinstri ás: Afkoma ríkissjóðs, % af VLF
Hægri ás: Tekjur og gjöld, % af VLF
* 17,5 ma.kr. einskiptis Avens tekjur frátaldar í tekjum 2010
* 192 ma.kr. tapaðar kröfur frátaldar í útgjöldum 2008 og sala Landsímans 2005

Nauðsynlegar aðhaldsaðgerðir

Farin verður blönduð leið aukinnar tekjuöflunar og samdráttar í útgjöldum en í þessum áfanga verður þó þungi aðgerðanna að mestu á útgjaldahliðinni. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir beinum aðgerðum til að bæta afkomu ríkissjóðs, frá því sem ella hefði orðið, sem nema um 44 milljörðum kr. Gert er ráð fyrir ráðstöfunum til aukinnar tekjuöflunar sem nemi 11 mia.kr. og til samdráttar í útgjöldum sem nemi 33 mia.kr. miðað við mat á horfum að óbreyttu.

Í áætlun ríkisstjórnarinnar um jöfnuð í ríkisfjármálum var mótuð stefna varðandi komandi aðlögunaraðgerðir. Sú stefna byggðist á þeim félagslegu sjónarmiðum sem stjórnarsamstarfið byggir á og samrýmast markmiðum um velferð. Þær breytingar á tekjuöflun sem nú þegar hafa verið gerðar mótast mjög glögglega af þessum sjónarmiðum og nú þegar gætir meiri jöfnuðar í skattlagningu en verið hefur hin síðari ár. Í samræmi við forgangsröð ríkisstjórnarinnar, um að leitast við að hlífa eins og kostur er velferðarþjónustu og tekjutilfærslum til þeirra sem búa við lökustu kjörin, var ákveðið að aðhaldsaðgerðir á útgjaldahlið væru af þrennum toga.

• Ekki verða sérstakar hækkanir á launum ríkisstarfsmanna né á grunnfjárhæðum bótakerfa.
• Sértækar ráðstafanir til lækkunar á nokkrum útgjaldaþungum liðum.
• Gert er ráð fyrir 9% skerðingu í almennri stjórnsýslu en mun lægri skerðingu á velferðarþjónustu, framhaldsskólum og löggæslu eða 5% og enn lægri í sjúkratryggingum eða 3%.

Helstu niðurstöður fjárlagafrumvarpsins 2011

Með fjárlagafrumvarpinu fyrir árið 2011 verður fyrsta meginarkmiðinu í áætlun ríkisstjórnarinnar náð; afgangur verður á frumjöfnuði ríkissjóðs. Áætlað er að frumjöfnuður á næsta ári verði jákvæður um 16,9 m.a.kr. á rekstrargrunni sem jafngildir 1,0% af landsframleiðslu.

Heildar- og frumjöfnuður ríkissjóðs

Heildartekjur ríkissjóðs eru áætlaðar um 477,4 m.a.kr. og aukast um 24,1 m.a.kr. frá áætlun 2010, ef tekjur vegna Avens eru undanskildar.

Áætlað er að heildarjöfnuður ríkissjóðs batni um 55,6 m.a. kr. og verði neikvæður um 36,4 m.a.kr. sem jafngildir 2,1% af VLF.

Engar aðgerðir í helstu tekjustofnum á borð við tekjuskatt einstaklinga, virðiskaukaskatt og tryggingagjald.

Vakin er athygli á því að allt efni fjárlagafrumvarpsins, talnayfirlit og greinargerðir, er birt á vef fjármálaráðuneytisins um leið og frumvarpið hefur verið lagt fram á Alþingi.
Veffangið er www.fjarlog.is.

Reykjavík, 1. október 2010